Wat staat er te gebeuren voor 2015 met de nationale en internationale economie? We laten de financiële crisis achter, maar nieuwe risico’s dienen zich altijd aan.
1. Woningmarkt: Dieptepunt voorbij In 2015 wordt een aantal nieuwe regels ingevoerd voor de woningmarkt. Zo gaat onder andere de loan to value-ratio, de verhouding tussen de hoogte van de hypotheeklening en de waarde van het huis, omlaag en wordt de schenkingsvrijstelling in zijn geheel afgeschaft. Johan Conijn, bijzonder hoogleraar Woningmarkt aan de Universiteit van Amsterdam, denkt dat alle veranderingen bij elkaar een remmend effect hebben op de woningmarkt in 2015. Daar staat een lage rente tegenover die bovendien steeds verder zakt, een gunstige ontwikkeling voor starters en doorstromers. “Over het algemeen ben ik voor 2015 gematigd positief”, zegt Conijn. “Ik verwacht geen hoge prijsstijgingen. Amsterdam is daar een duidelijke uitzondering op, Utrecht misschien ook. Maar in de rest van Nederland beperkt de prijsstijging zich tot net boven de 0 procent.” Een ander mogelijk pluspunt voor de woningmarkt volgend jaar is volgens Conijn het “stuwmeer” aan mensen dat zijn huis binnen afzienbare tijd gaat verkopen. In de afgelopen jaren stelden velen een geplande verkoop uit, omdat de prijzen daalden. Het dieptepunt op de woningmarkt ligt inmiddels achter ons, dat was halverwege 2013. In 2014 stegen de huizenprijzen weer iets en Conijn ziet geen reden dat die stijging in 2015 niet doorzet. “Op de lange termijn wordt de huizenmarkt robuuster en meer solide.” Beweeg de cursor over de lijn om de aantallen te zien. De gegevens zijn afkomstig van het Kadaster. – (c)NU.nl/Jerry Vermanen 2. Consumentengedrag: Meer uitgaven Volgens het Centraal Planbureau (CPB) geven consumenten in 2015 weer meer uit dankzij een iets herstellende woning- en arbeidsmarkt. Juist die twee factoren zijn volgens Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), leidend voor de consumentenbestedingen in 2015. “Zodra de huizenprijzen stijgen, geven mensen meer geld uit. De belabberde woningmarkt was tijdens de financiële crisis de belangrijkste rem op onze economie”, zegt Van Mulligen. Maar er zijn meer factoren die effect op het gedrag van consumenten hebben. Nederland is een kleine en open economie, wij zijn daarom als geen ander land gevoelig voor wat er in het buitenland gebeurt. Volgens de CBS-econoom moet in eerste instantie naar de ontwikkelingen van onze naaste buurland Duitsland worden gekeken, maar ook naar die van België, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Volgens Van Mulligen zijn dat onze belangrijkste im- en exportlanden. “De consumptie en de export dragen beide zo’n 30 tot 33 procent bij aan onze economie. Als de consumptie van huishoudens doorgroeit zoals in de laatste maanden van 2014, rolt er in 2015 een bescheiden economische groei uit.” 3. Arbeidsmarkt: Verdere daling Het CPB voorziet voor 2015 een verdere daling in de werkloosheid, maar die blijft in dat jaar voor Nederlandse begrippen met 6,5 procent van de beroepsbevolking wel erg hoog. “De arbeidsmarkt herstelt zich na een crisis meestal zo’n twee jaar na het aantrekken van de economie, daarom is een positieve economische ontwikkeling de belangrijkste reden voor een stijgende werkgelegenheid in 2015”, zegt Laura van Geest, directeur van het CPB. De werkloosheid kent twee kanten: mensen die geen werk hebben en mensen die zich terugtrekken van de arbeidsmarkt, dat zijn de ontmoedigden. Het is volgens Van Geest moeilijk te voorspellen hoe die laatste groep zich ontwikkelt. “De arbeidsmarkt kan volgend jaar verder herstellen, het is alleen de vraag of de ontmoedigden zich ook zullen aanbieden voor werk. We zien wel dat zodra de werkloosheid daalt, minder mensen ontmoedigd raken. Het lijkt wat dat betreft op een self fulfilling prophecy.” Het gevaar voor de arbeidsmarkt in 2015 is in de ogen van de CPB-directeur de ontwikkeling van de economie in algemene zin. Buiten Nederland blijft het economisch guur door de het broze herstel in Europa en de lage inflatie in de eurozone. Maar het natuurlijk niveau van de Nederlandse werkloosheid hoeft daar niet onder te lijden, denkt van Geest. “Dat niveau moet uiteindelijk weer terugkomen rond de 4,5 procent van de beroepsbevolking. Er is vooralsnog geen reden te denken dat dit percentage hoger uitvalt door de naweeën van de financiële crisis. Daar is de Oeso (een denktank van rijke landen, red.) het ook mee eens.” 4. Duurzaamheid: Kansen aangrijpen Eind 2015 staat een grote klimaatconferentie in Parijs gepland, daarmee staat duurzaamheid dus al nadrukkelijk op de agenda. Er is voor die tijd nog veel werk aan de winkel, zegt Bas Eickhout, Europarlementariër voor GroenLinks. “Het ging in het verleden vaak mis omdat iedereen naar elkaar wees. Uiteindelijk moeten 194 landen een akkoord bereiken waarin iedereen zijn eigen belangen heeft.” Volgend jaar wordt er ook verder gewerkt aan een gezamenlijke Europese energie-unie. Het is zelfs een van de speerpunten van de nieuwe Europese Commissie-voorzitter Jean-Claude Juncker. In maart worden daar door de Europese Unie de eerste plannen voor ingediend. Eickhout: “In principe zijn die plannen puur economisch, wij zeggen als de fractie Groenen in het Europees Parlement om die energie-unie aan te grijpen om ook te verduurzamen.” Dichter bij huis verwacht de Europarlementariër dat er vooral over gas wordt gediscussieerd. “De gaswinning in Groningen wordt alleen maar verder teruggeschroefd in 2015 en je wilt daarmee niet afhankelijk worden van de Russen”, waarschuwt Eickhout. “De gasstrategie staat zwaar onder druk, ik verwacht dat daar volgend jaar maatregelen voor komen.” In 2015 liggen er in de ogen van de GroenLinkser veel kansen op het gebied van duurzaamheid. Allereerst omdat de economie langzaam maar zeker uit het dal kruipt, tijdens de financiële crisis liepen veel duurzame financieringen vertraging op. Daarbij was de politiek volgens Eickhout erg terughoudend. “De verduurzaming van de economie kan volgend jaar een flinke stap zetten, maar dat moet je politiek wel aandurven en wegblijven van de compromissencultuur. We moeten juist gerichte keuzes maken.”